ZORG VOOR ERFGOED 

Een patiëntenarchief, 

Een glasplaatcollectie over Bijzondere Jeugdzorg, 

Een artistieke collectie uit de beeldende therapie, 

Fotoalbums van feestelijke gelegenheden, 

Jaarverslagen van een zorgvoorziening, 

... 

Erfgoedcollecties van Zorg & Welzijn kunnen veel en diverse vormen aannemen. Vaak worden ze nog 'in situ' bewaard bij de zorgorganisaties zelf. De zorgsector is echter overbevraagd en onderbemand waardoor het niet zelden ontbreekt aan mensen, middelen en expertise om met het bewaarde erfgoed om te gaan. Terechte bezorgdheden over het privacygevoelige karakter van vele aspecten van dit type erfgoed vormt dikwijls een extra obstakel om ermee aan de slag te gaan. Ondanks hun grote waarde en potentieel - zowel maatschappelijk als voor de bewarende organisatie zelf - zijn vele erfgoedcollecties in hun voortbestaan bedreigd. 

In dit draaiboek reiken we graag enkele tools, methodieken, richtlijnen en tips aan om ervoor te zorgen dat het erfgoed van zorg en welzijn op een duurzame manier kan bewaard worden voor de toekomst. Neem zeker ook een kijkje op onderstaande websites met een uitgebreid aanbod aan algemene handleidingen over erfgoedzorg:

• Erfgoedwijzer FARO. Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed: over erfgoed beheren, bewaren, communiceren en promoten, organiseren en plannen, maar ook werken met publiek en onderzoeken. 

• Project Tracks: toolbox en richtlijnen voor archief- en collectiezorg. 

• Project CEST: creëren, beheren en toegankelijk maken van digitale erfgoedcollecties. 

Of raadpleeg de expertise van andere erfgoedspelers, zoals: 

• ETWIE - expertisecel voor technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. 

• Werkplaats Immaterieel Erfgoed - dienstverlenende organisatie voor immaterieel erfgoed (gewoontes, kennis en praktijken). 

• Archiefpunt - dienstverlening voor privéarchieven in Vlaanderen en Brussel. 

• Meemoo - dienstverlening voor digitaal archief. 

• Histories - dienstverlenende organisatie voor erfgoedvrijwilligers in Vlaanderen en Brussel. 

Toch niet gevonden wat je zocht? Stuur dan een mail naar de medewerkers met je vraag! 

ERFGOED VOOR ZORG 

Zorg- en welzijnsorganisaties hebben vaak een rijke geschiedenis die iets vertelt over hun identiteit, hun benadering van en de evoluerende visie op zorg. Het geeft een beeld over waar ze als organisatie vandaan komen, welke veranderingen ze doorheen de jaren hebben doorgemaakt en hoe ze verder bewegen richting de toekomst. Erfgoedcollecties van Zorg & Welzijn geven een inkijk in de organisatie en bij uitbreiding in de bredere gemeenschap die ze vertegenwoordigt. Het erfgoed omvat veel waardevolle informatie die onderzoekers van dienst kan zijn en inzichten biedt in sociaal-maatschappelijke evoluties. Het kan bovendien ook ingezet worden voor het welzijn van de (eigen) zorgontvangers en -verleners en heeft vaak veel creatief potentieel.

De praktijkervaringen vanuit het project 'Zorgzaam (met) Erfgoed' vormen de basis voor dit draaiboek. Het is vooral gebleken dat het enorm belangrijk is om de brug te slaan tussen de erfgoed- en zorg- en welzijnssector. Vooral opdat die laatste hun eigen erfgoed leert te ontdekken en naar waarde schatten, én de mogelijkheden ervan leert erkennen om het in te zetten voor welzijnsbevorderende activiteiten.  

De gebruikte methodieken zijn dan ook steeds contextgebonden - enige flexibiliteit en openheid is nodig bij de interpretatie van de verschillende tools die hier worden aangereikt. Vooral belangrijk is om de juiste verhouding tot de doelgroep te vinden en de eigen intenties aan te passen waar nodig. De methodieken kunnen een houvast bieden om enkele voorbereidingen te treffen. Wees wel bereid om het uitgewerkte plan los te laten en ook de situatie en doelgroep voor zich te laten spreken. De uitdaging ligt in het vinden van de balans tussen de eigen persoonlijkheid of het eigen engagement en de eigenheid en mogelijkheden van de deelnemers (doelgroep). 

Elk traject is uniek en elke situatie vraagt een nieuwe aanpak. De items binnen dit draaiboek bieden enkele richtlijnen en suggesties om aan de slag te gaan met (zorg)erfgoed voor welzijn. Bijvoorbeeld hoe je een project kan laten evolueren, vraagstellingen kan formuleren, opsplitsen en heropbouwen, of hoe je een bepaald parcours kan uitstippelen.